Bhagavad Gita

अर्जुन् पूछते है - हे जनार्दन, यदि ज्ञानमार्ग ही कर्ममार्ग से श्रेष्ठ मानते हो  तो क्यों मुक्षे रागादियुत घोर युद्ध करनेके लिये प्रचोदित् कर रहे हो । संन्यासाश्रम मे क्यों नही ।।३.१।। 

Tamil

प्रमेयदीपिका

हरिः ओम् । 

उत्तरश्लोके ज्ञानिनो ब्रह्मप्राप्तिः पुनः किमर्थमुच्यते? इत्यत आह- पापेति। ब्रह्मभूतत्वेन सहास्य समुच्चयार्थश्चशब्दः। एतदुक्तलक्षणं ज्ञानम्। अतो ‘लभन्ते‘ इत्यस्य ‘पलभन्ते‘ इत्यर्थः। कथं तर्हि ज्ञानिलक्षणप्रपञ्चार्थत्वं श्लोकत्रयस्योक्तं इति। उच्यते। ज्ञानप्रतिबन्धकपापक्षयाख्यमसाधारणं कारणं कार्यस्य लक्षणं भवत्येवेति। अत्र कार्यकारणभावो न प्रतीयते? इत्यत आह- क्षीणेति। भवन्ति, ततो ब्रह्मोपलभन्त इत्यर्थः। छिन्नद्वैधशब्दार्थं ज्ञापयन् द्वैधशब्दं व्याचष्टे- द्वैधेति। विषयापेक्षयाऽन्यप्रकारत्वं अयथार्थत्वमिति यावत्। तेन च तद्वज्ज्ञानमुपलक्ष्यत इति भावेनाह- संशय इति। वाशब्दश्चार्थे। 

अत्रैव प्रमाणमाह- तच्चेति। अकृतात्मनाम् अशुद्धबुद्धीनाम्। छिन्नेत्यादेः समासत्वमभिप्रेत्य विग्रहमाह- छिन्नेति। आयतशब्दस्य आत्मशब्दस्य चानेकार्थत्वात् ‘आयतात्मानः‘ इत्येतद्व्याचष्टे- दीर्घेति। अणुनो मनसः कथं दीर्घत्वम्? इत्यत आह- सर्वज्ञा इति। बहुविषयत्वमुपलक्ष्यत इति भावः। श्रवणादिना विदितवेद्या इत्यर्थः। समासेनोक्तयोरप्यर्थयोर्बुद्ध्या विविक्तयोर्हेतुहेतुमद्भावोऽस्तीति भावेनाह- तत एवेति। आयतात्मत्वादेव। क्षीणकल्मषत्व आयतात्मत्व छिन्नद्वैधत्वानां हेतुहेतुमद्भावे प्रमाणमाह- तच्चेति। व्यस्ते एवैते पदे इत्याह- छिन्नेति। नियतमनस इत्यर्थः।

गीताभाष्यम् 

हरिः ओम् । 

पापक्षयाच्चैतद्भवतीत्याह- लभन्त इति। क्षीणकल्मषा भूत्वा छिन्नद्वैधाSSयतात्मानः। द्वेधा भावो द्वैधम्। संशयो विपर्ययो वा। तच्चोक्तम्- 

‘विपर्ययः संशयो वा यद्वैधं त्वकृतात्मनाम्। 

ज्ञानासिना तु तच्छित्त्वा मुक्तसङ्गः परिव्रजेत्‘  इति च। 

छिन्नद्वैधास्त एवायतात्मानः दीर्घमनसः। सर्वज्ञा इत्यर्थः। तत एव छिन्नद्वैधाः। तच्चोक्तम्- 

‘क्षीणपापा महाज्ञाना जायन्ते गतसंशयाः‘ इति। छिन्नद्वैधा यतात्मानः इति वा।