Bhagavad Gita

अर्जुन् पूछते है - हे जनार्दन, यदि ज्ञानमार्ग ही कर्ममार्ग से श्रेष्ठ मानते हो  तो क्यों मुक्षे रागादियुत घोर युद्ध करनेके लिये प्रचोदित् कर रहे हो । संन्यासाश्रम मे क्यों नही ।।३.१।। 

Tamil

प्रमेयदीपिका

हरिः ओम् । 

उत्तरवाक्यं प्रकृतानुपयुक्तम् ? इत्यत आह- तर्हीति। यदि त्वत्प्रतिपत्तिर्मायातरणोपायः तर्हीत्यर्थः। ‘त्वां प्रपद्ये‘ इति शेषः। तथा च ‘मामेव‘ (7.14) इत्युक्तमसदिति भावः। दुष्कृतित्वादीनां प्रयोजनान्तराभावात् हेतुत्वेनान्वये स्थिते किं ते पञ्चापि साक्षाद्भगवदप्रतिपत्तिहेतवः किं वा हेतुहेतुमद्भावेन ? इत्यपेक्षायामाह- दुष्कृतित्वादिति। मूढाः मिथ्याज्ञानिनः। विपर्ययस्याधर्मकार्यत्वप्रसिद्धेः। अत एव मूढत्वादेव। देवानाम् उत्तममध्यममनुष्याणां च केवलमिथ्याज्ञानित्वाभावात्। अधिष्ठानयाथात्म्याज्ञानस्य विपर्ययहेतुत्वप्रसिद्धेरपहृतज्ञानत्वाच्च मूढाः। अत एव नराधमत्वादेव। जीवत्रैविध्यविवक्षायां नराधमानामसुरेष्वन्तर्भावस्य प्रसिद्धत्वात्। आसुरभावाश्रयणान्न मां प्रपद्यन्त इत्यर्थः। 

नन्वासुरो भावो हि हिंसानृतादिलक्षणोऽन्यैर्व्याख्यातः। तद्रहिताश्च क्षपणकादयो न भगवन्तं प्रपद्यन्ते। तत्कथमस्य हेतुत्वम्? त्यत आह- स चेति। एतेषामन्यतमः सर्वेष्वप्यस्तीति भावः। ननु मुक्तौ योग्यानामयोग्यानां च भगवन्तमप्रतिपद्यमानानां एते धर्मा वक्तव्याः। तत्र मुक्तियोग्यानां सम्यग्ज्ञानस्वभावात् तत्कथमपहृतज्ञानत्वं? इत्यत आह- अपहार इति। आगमवाक्यमपि सज्जीवविषयम्। मुक्तियोग्यानाम् आसुरभावाश्रयणं प्रवृत्त्याद्यज्ञानेनोक्तम्। प्रकारान्तरेण घटयितुमाह- असुष्विति। इन्द्रियेषु तत्प्रीणन एव रताः। असौ इति जातावेकवचनम्। पदसन्धेर्विवक्षाsधीनत्वात् असन्धिर्न दोषः। त्रिभिः इत्यत्र भगवतो गौणविग्रहत्वज्ञानस्य कारणमुक्तम्। अत्र तु स्वदोषादेव न मां प्रपद्यन्ते, न तु मत्प्रपत्तेर्मायातरणोपायत्वाभावादित्यतो महान्भेदः।

गीताभाष्यम् 

हरिः ओम् । 

तर्हि सर्वेऽपि किमिति नात्याययन्? इत्यत आह- न मामिति। दुष्कृतित्वान्मूढाः। अत एव नराधमाः। अपहृतज्ञानत्वाच्च मूढाः। अत एव आसुरं भावमाश्रिताः। 

स च वक्ष्यते- ‘प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च‘ (16.7)  इत्यादिना। अपहारोऽभिभवः। उक्तं चैतद्व्यासयोगे-

‘ज्ञानं स्वभावो जीवानां मायया ह्यधिभूयते‘ इति। 

असुषु रताः असुराः। तच्चोक्तं नारदीये- 

‘ज्ञानप्रधाना देवास्तु असुरास्तु रता असौ‘ इति।